امروزه استفاده از اسلحه موجب حوادث مرگبار زیادی در جامعه شده است. جراحات یا قتلی که توسط اسلحه صورت می گیرد به عواملی چون نوع سلاح، گلوله، مهمات، فاصله دهانه لوله از محل اصابت گلوله، کمانه کردن مسیر اصابت عبور مرمی از میان لباس‌ها و محل اصابت به بدن و مسیر عبور آن در داخل بدن بستگی دارد. به همین جهت بررسی و اظهار نظر در این زمینه به تخصص و تجربه نیاز دارد که در حوزه کارشناس رسمی دادگستری اسلحه و مهمات می باشد. کارشناسان رسمی اسلحه و مهمات در خصوص سوانحی که در آن از سلاح‌های مختلف استفاده می‌شود جهت تعیین زمان تقریب شلیک گلوله که تاثیر بسیار زیادی در مشخص شدن ابعاد یک حادثه دارد اظهار نظر می‌نماید.

همانطور که می دانید حمل اسلحه بدون مجوز در ایران غیر قانونی است و متاسفانه هر روز شاهد حوادث ناشی از به کارگیری اسلحه هستیم که بررسی دقیق و بازسازی این پرونده ها به عواملی چون تعیین ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﻭ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ تیراندازی، ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﻣﺆﺛﺮ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﭘﺮﻭﻧﺪﻩ، ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺎﯼ ﺟﺮﻡ وﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳﺎﻥ اسلحه و مهمات بستگی دارد. بررسی پرونده های قتل کار بسیار دشواری است، مخصوصا اگر از اسلحه گرم استفاده شده باشد.

 در پرونده های جنایی کارشناسان رسمی اسلحه و مهمات ابتدا با بررسی گلوله و مهمات استفاده شده در صحنه جرم، مطمئن می شوند که آنها مربوط به سلاح مظنون می باشد. سپس کارایی سلاح و مهمات و میزان تخریب آنها را تشخیص می دهند؛ زیرا ممکن است جراحات وارد شده به فرد، از طریق این نوع اسلحه صورت نگرفته باشد یا فرد توسط سلاح دیگری به قتل رسیده باشد. هم چنین کارشناسان میزان زمان تقریبی تیراندازی را نیز مشخص می کنند؛ زیرا احتمال دارد که فرد قبل از تیراندازی به قتل رسیده باشد و به همین دلیل زمان دقیق آن مهم می باشد. با بررسی خانها، پوکه و گلوله و آثار آنها توسط آزمایشگاه های اسلحه شناسی، اطلاعات جمع آوری شده از شاهدین، نظارت دوربین ها و بررسی زخم و جای گلوله ها، کارشناسان رسمی دادگستری اسلحه و مهمات، زمان تقربی تیرانداری را مشخص می نمایند. در آخر با بررسی تمام شواهد توسط کارشناس دادگستری اسلحه و مهمات ممکن است مسیر یک پرونده از خودکشی به قتل تغییر نماید.

علاوه بر مشاهدات فوق که در تعیین زمان تقریب تاثیر دارد به عوامل دیگری هم می‌توان اشاره کرد برای مثال در صورتی که اسلحه در دسترس باشد کارشناسان ما با بررسی اسلحه می‌توانند زمان شلیک آن را تا حدی تشخیص دهند. هر چند این کار دشوار است اما با جمع نمودن شواهد و عوامل فوق و گزارشاتی که در دسترس کارشناسان ما قرار می‌گیرد امکان تشخیص زمان وجود خواهد داشت.

همانطور که در بالا اشاره کردیم حضور کارشناس دادگستری اسلحه و مهمات در پرونده های جنایی حائز اهمیت است و بررسی و اعلام نظر در خصوص موضوعات مرتبط با امور اسلحه و مهمات نیازمند تخصص و تجربه کافی در این حوزه می باشد. در همین راستا کارشناسان با صلاحیت و تخصص ما در زمینه اسلحه و مهمات آماده ارائه خدمات به شخصیت ‌های حقیقی و حقوقی متقاضی می‌باشند.

یکی از مواردی که کارشناس رسمی دادگستری اسلحه شناسی و مهمات مسئول بررسی پرونده های آن می باشد، عملکرد مامورین نظامی و انتظامی در هنگام استفاده از اسلحه است. در حوزه این موضوع آیین نامه به کارگیری سلاح وجود دارد. این آیین نامه مامورین مسلح را موظف می کند که در هنگام استفاده از اسلحه خلاف قوانین عمل نکنند. مطابق با ماموریتی که به این افراد داده می شود اسلحه خاصی نیز در اختیارشان قرار می دهند که در هنگام لزوم از آن استفاده نمایند. براساس دیدگاه این کارشناسان، مجوز اسلحه به مامورانی داده می شود که دارای سلامت جسمی و روانی کامل هستند و آموزش های لازم برای کار کردن با اسلحه را دیده باشند. کارشناس دادگستری اسلحه شناسی درباره مقررات استفاده از اسلحه توسط این افراد معتقد است مامورین مسلح زمانی حق استفاده از اسلحه را دارند که جانشان و نیز جان افرادی که در آن جا هستند در خطر باشد. همچنین در مسائل امنیتی، سیاسی، محافظت از مرزها و اغتشاشاتی که دستور تیراندازی از مراجع قضایی صادر شده است نیز حق استفاده از اسلحه را دارند.

ازنظر کارشناس اسلحه شناسی مامورین مسلح حق استفاده از اسلحه را برای مقاصد شخصی خود نداشته و در صورت استفاده عواقب بدی در انتظار آن ها می باشد و در تمام موارد باید ابتدا روش های دیگری را استفاده کنند و در صورت جواب ندادن روش ها در نهایت از اسلحه استفاده کنند. در هنگام تیراندازی نیز باید طوری نشانه بگیرند که موجب مرگ‌ او نشود. برای تیراندازی نیز ابتدا باید ۳ بار فرمان ایست بدهند و در صورت عدم امتناع به فرمان پلیس در ابتدا با شکلیک هوایی و سپس شلیک کمر به پایین و نهایتا از شلیک کمر به بالا استفاده کند. همچنین اگر اقدام به فرار با وسیله نقلیه کند، نیز می توانند برای متوقف کردن وسیله نقلیه از تیراندازی استفاده کنند. ولی ابتدا باید به لاستیک و سپس به بدنه تیراندازی کند.

بعد از این که نیروهای مسلح از اسلحه استفاده کردند، کارشناس رسمی اسلحه شناسی پرونده را بررسی می کند. ابتدا جستجو می کند  که آیا حق استفاده از اسلحه را در آن موقعیت بر اساس قانون داشته است یا خیر. اگر نیروهای مسلح بر اساس قانون عمل کرده باشد و موجب مرگ یا مجروح شدن طرف شده باشند، مجرم شمرده نمی شود. اما اگر بر اساس قانون عمل نکرده باشد و با تیراندازی موجب مرگ و یا صدمه به شخص شود بر اساس قانون مجازات نیروهای مسلح او را مجازات می کنند و حتی ممکن است محکوم به حبس نیز شود. لازم به ذکر است بدانید در صورتی که این افراد قانون را رعایت کرده باشند و موجب زخمی شدن یا مرگ فرد بی گناهی شده باشند. خسارت و دیه آن را سازمان مربوطه که دستور تیراندازی داده است پرداخت می کند .

یکی از مواردی که بعد از حضور در صحنه جرم باید تشخیص داده شود، تشخیص قتل از خودکشی می باشد که این وظیفه در حوزه صلاحیت های کارشناس رسمی دادگستری اسلحه شناسی و مهمات می باشد. این کارشناس در این باره بیان کرد:

بعد از حضور در صحنه جرم در صورتی که تشخیص دهیم ممکن است مقتول خودش اقدام به خودکشی کرده باشد، شروع به بررسی نشانه ها و علایم می کنیم و از خانواده ی مقتول نیز پرس و جو می کنیم. با حضور در صحنه، اگر قتل در اتاق اتفاق افتاده باشد، ابتدا به نشانه های ظاهری مانند بسته بودن یا باز بودن درب اتاق، مرتب بودن یا نبودن اتاق توجه می کنیم. چون اگر درب اتاق بسته باشد و اتاق مرتب باشد، معمولا به خودکشی مظنون می شویم، سپس از خانواده بیمار راجع به دست راست و چپ بودن، سابقه خودکشی، مشکلات خانوادگی، مشکلات روانی، مشکلات خاص مقتول پرس و جو می کنیم. چون ممکن است داشتن این چنین مشکلاتی انگیزه خودکشی را در مقتول ایجاد کرده باشد. سپس به سراغ جسد می رویم. لازم به ذکر است که نباید جسد شسته و یا حرکت داده شود. چون تمام آثار و نشانه ها از بین می رود. اگر در بدن مقتول نشانه هایی مانند پارگی لباس، نشانه های درگیری نباشد، این احتمال را می دهیم که ممکن است خودکشی اتفاق افتاده باشد. البته این نشانه صدرصد نیست، چون ممکن است قاتل از خفگی یا مسمومیت برای کشتن مقتول استفاده کرده باشد. اگر در کنار مقتول اسلحه پیدا کنیم، اسلحه را به همراه پوکه هایی که در صحنه پیدا کردیم، به آزمایشگاه می فرستیم که کارشناس رسمی اسلحه شناسی که در آزمایشگاه جنایی کار می کنند تشخیص دهند که آیا با آن اسلحه این عمل اتفاق افتاده است یا خیر. همچنین از جسد نیز برای تشخیص محل ورود و خروج گلوله عکس برداری شده و جسد برای کالبد شکافی به پزشکی قانونی ارسال می شود. اگر مقتول با اسلحه اقدام به خودکشی کرده باشد، اثرانگشت او بر روی اسلحه وجود دارد و با انگشت نگاری نیز می توان فهمید که آیا مقتول خودش با آن اسلحه اقدام به خودکشی کرده است و یا خیر.

کارشناس دادگستری اسلحه شناسی در ادامه توضیحات خود گفت: معمولا افرادی که اقدام به خودکشی با اسلحه می کنند محلی که قصد تیراندازی دارند را عریان می کنند. اگر بعد از دیدن مقتول متوجه این موضوع شدیم، به خودکشی مظنون می شویم. درضمن لازم است بدانید که خانم ها معمولا از اسلحه برای خودکشی استفاده نمی کنند.

کارشناس اسلحه شناسی به شهروندان هشدار می دهد که در صورت بروز چنین اتفاق ناگواری در خانواده، از دست زدن به جسد و تکان دادن آن و دست زدن به وسایلی که در صحنه جرم است، خودداری کنید. چون استفاده از این وسایل کمک موثری به تشخیص مجرم می کند و از اتهام به دیگران و مجازات بقیه خودداری می شود. همچنین در صورتی که به ناحق متهم به قتل شده اید اما موضوع خودکشی بوده است می توانید با این کارشناسان مشورت و از راهنمایی آن ها استفاده نمایید.

بعد از حضور در صحنه جرم کارشناس رسمی دادگستری اسلحه شناسی و مهمات باید تشخیص دهد که آیا گلوله و پوکه ای که در صحنه جرم موجود است، مربوط به اسلحه ای که در صحنه جرم وجود دارد می باشد یا خیر. برای فهمیدن این موضوع آزمایشگاه های جنایی وجود دارد. در این آزمایشگاه ها، کارشناس رسمی اسلحه شناسی دارای تجربه و علم لازم برای انجام این کار مشغول به کار بوده و از طریق انجام آزمایش هایی به این مسئله پی می برند. بعد از حضور در صحنه جرم، یکی از موارد مهمی که باید جستجو شود گلوله و پوکه هایی است که در صحنه جرم حضور دارد. این کار برای شناخت این که گلوله از چه اسلحه ای و از کجا شلیک شده است موثر می باشد و کمک موثری به کشف جنایت اتفاق افتاده می کند. پوکه ی اسلحه مانند اثر انگشت که مختص یک انسان است، مخصوص همان اسلحه می باشد. این کارشناسان برای پی بردن به این مسئله، از روش تیراندازی در آب و روغن استفاده می کنند. در انجام این آزمایش کارشناسان متخصص، گلوله و پوکه آزمایشی می سازند و در آب و روغن تیر اندازی می کنند. در ادامه هر روش را جداگانه توضیح می دهیم.

کارشناس دادگستری مهمات برای انجام تیراندازی در آب، از مخزنی که شامل آب است و همچنین به دلیل وجود آب باید دارای خاصیت ضد زنگ نیز باشد و در انتها دارای یک لوله که جایگاه تیر اندازی می باشد، استفاده کرده و در این لوله تیراندازی می کند.

تیراندازی در روغن نسبت به روش تیراندازی در آب بهتر می باشد. در روش تیراندازی در روغن از مخزنی که در آن روغن موتور می باشد استفاده می کنند. این مخزن به شکل استوانه ساخته شده و انتهای آن دارای شیر تخلیه ای است. همچنین امکاناتی نظیر دریچه هایی برای جلوگیری از پاشیدن روغن، امکانات تهویه نیز دارد. بعد از شلیک در این مخزن گلوله به سمت پایین می آید. این روش دردسرهای روش قبلی را ندارد و آثار به جای مانده از گلوله به خوبی مشخص می گردد.

کارشناس اسلحه شناسی معمولا ۵ تیراندازی را با اسلحه مشکوک انجام می دهد. وقتی این کارشناس تیراندازی در آب یا روغن را انجام داد، در مرحله بعدی آثار این گلوله های آزمایشی را زیر میکروسکوپ مشاهده کرده و سپس این آثار را با آثار گلوله هایی که در صحنه جرم به دست آورده اند مقایسه می کند. اگر این آثار مثل هم بود به این معناست که با اسلحه ای که در صحنه جرم بوده است، شلیک شده است.